Trong suốt chiều dài lịch sử của dân tộc, "Uống nước nhớ nguồn", "Ăn quả nhớ người trồng cây"…đã trở thành truyền thống đạo lý nhân ái tốt đẹp, truyền thống này đã và đang được các thế hệ người Việt Nam gìn giữ, phát huy, mà Chủ tịch Hồ Chí Minh là một tấm gương sáng tiêu biểu, toàn diện nhất. Người đã kế thừa và đúc kết đạo lý nhân văn cao quý đó thành một trong những nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh. Lúc sinh thời, trên cương vị là Chủ tịch Nước, mặc dù bận trăm công nghìn việc nhưng Bác Hồ kính yêu vẫn luôn nhớ tới công lao to lớn của các thương binh, liệt sỹ và gia đình họ, tri ân những hy sinh, cống hiến của những người sẵn sàng vì nền độc lập tự do của Tổ quốc mà hy sinh thân mình hoặc bỏ lại một phần xương máu trên chiến trường.
Chủ tịch Hồ Chí Minh viếng nghĩa trang liệt sỹ. Ảnh internet
Nhằm góp thêm tài liệu phục vụ học tập, triển khai thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TƯ của Bộ Chính trị về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh và nhân dịp kỷ niệm 70 năm Ngày Thương binh - Liệt sỹ (27/7/1947 - 27/7/2017), xin được trân trọng giới thiệu tới bạn đọc toàn văn một số bức thư, bài nói, bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh, thể hiện sâu sắc tư tưởng, tình cảm của Người đối với thương binh, liệt sỹ.
1. LỜI KÊU GỌI THANH NIÊN NAM BỘ
Hỡi anh chị em thanh niên Nam Bộ!
Đã hơn một tháng nay, anh chị em đã phấn đấu cực kỳ anh dũng. Toàn thể đồng bào Việt Nam đều cảm động. Tuy máu đã đổ nhiều, nhưng tôi chắc và toàn thể đồng bào cũng chắc rằng anh chị em thanh niên Nam Bộ quyết hy sinh kháng chiến để giữ vững nền độc lập của nước nhà.
Trong cuộc chống xâm lăng này, các bạn đã là bức Vạn Lý Trường Thành vững chắc. Các bạn phải thống nhất mặt trận thanh niên, đoàn kết, nêu cao tinh thần tin tưởng ở sức mạnh của dân tộc. Những gương hy sinh anh dũng của các bạn đã sáng dọi khắp nước. Những chiến công oanh liệt của các bạn đã làm cho toàn thể đồng bào thêm kiên quyết.
Hỡi anh chị em thanh niên Nam Bộ!
Tôi thề cùng các bạn giữ vững nền độc lập tự do của nước Việt Nam. Dẫu có phải hy sinh đến nửa số dân tộc, ta cũng quyết hy sinh. Cuộc kháng chiến tự vệ chính nghĩa của dân tộc Viêt Nam phải toàn thắng.
Tinh thần kháng chiến anh dũng của thanh niên Nam Bộ muôn năm!
Việt Nam độc lập muôn năm!
Ngày 30 tháng 10 năm 1945
HỒ CHÍ MINH
2. GỬI CÁC CHIẾN SĨ NAM BỘ VÀ NAM PHẦN TRUNG BỘ
Từ ba tháng nay, các anh chị em đã đem xương máu ra để giữ lấy từng tấc đất của Tổ quốc.
Tôi, và tất cả đồng bào ở Bắc Bộ, và phía Bắc Trung Bộ, đã bao nhiêu lần tức giận khi nghe bọn thực dân Pháp đạp lên lãnh thổ của ông cha ta, giết hại nòi giống ta.
Đã bao nhiêu lần phấn khởi khi nghe những chiến công oanh liệt do những vị vô danh và hữu danh anh hùng của dân tộc tạo nên, đã bao nhiêu lần hồi hộp cảm động trước những gương hy sinh vô cùng dũng cảm của những người con yêu của Tổ quốc.
Do đó, tôi càng tin chắc rằng: Với một nước đã có những người con hy sinh như thế, anh hùng như thế, đã có một khối toàn dân đoàn kết như thế, nước ta nhất định không bị mất lại một lần nữa.
Để bảo vệ Tổ quốc, chúng ta còn phải chiến đấu nhiều. Chỉ có chiến đấu mới vượt được những trở lực, khó khăn, chỉ có chiến đấu mới đưa lại vẻ vang cho Tổ quốc. Các bạn ở tiền tuyến không bao giờ cô độc, vì đã có cả một khối toàn dân đoàn kết làm hậu thuẫn cho mình. Thắng lợi cuối cùng nhất định về ta.
Tháng 12 năm 1945
HỒ CHÍ MINH
3. QUỐC LỆNH
Trong một nước thưởng phạt phải nghiêm minh thì nhân dân mới yên ổn, kháng chiến mới thắng lợi, kiến quốc mới thành công. Vậy Chính phủ ra Quốc lệnh rõ ràng gồm có 10 điểm thưởng và 10 điểm phạt, cho quân dân biết rõ những tội nên tránh, những việc nên làm.
I- THƯỞNG
- Nhà nào có 3 con tòng quân sẽ được thưởng.
- Ai lập được quân công sẽ được thưởng.
- Ai vì nước hy sinh sẽ được thưởng.
- Ai ra trận can đảm phi thường sẽ được thưởng.
- Ai làm việc công một cách trong sạch, ngay thẳng sẽ được thưởng.
- Ai làm việc gì có lợi cho nước nhà, dân tộc và được dân chúng mến phục sẽ được thưởng.
- Ai bỏ tiền ra xây đắp cầu cống, đê, đường sẽ được thưởng.
- Ai bắt được những kẻ phản quốc sẽ được thưởng.
- Ai liều mình về việc công sẽ được thưởng.
- Ai cứu được người bị nạn sẽ được thưởng.
II- PHẠT
- Thông với giặc, phản quốc sẽ bị xử tử.
- Trái quân lệnh sẽ bị xử tử.
- Ra trận tự ý rút lui sẽ bị xử tử.
- Tự ý phá hoại giao thông sẽ bị xử tử.
- Phá hoại quân khí sẽ bị xử tử.
- Để cho bộ đội hại dân sẽ bị xử tử.
- Vô cớ sát hại kiều dân ngoại quốc sẽ bị xử tử.
- Trộm cắp của công sẽ bị xử tử.
- Hãm hiếp, cướp bóc sẽ bị xử tử.
- Can tội bắt cóc, ám sát sẽ bị xử tử.
Hà Nội, ngày 26 tháng 01 năm 1946
Chủ tịch Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hoà
HỒ CHÍ MINH
4. THƯ GỬI ĐỒNG BÀO NAM BỘ, CHIẾN SĨ Ở TIỀN TUYẾN VÀ ỦY BAN HÀNH CHÍNH NAM BỘ
Tôi xin báo để đồng bào và anh em chiến sĩ các bộ đội biết rằng: Việc điều đình giữa Chính phủ Việt Nam và Chính phủ Pháp đã đi đến một kết quả đầu tiên là hai bên đình chiến ngay để mở đường cho những cuộc đàm phán chính thức sau này. Đối với nước Việt Nam ta, sự ký kết đó có một kết quả hay là nước Pháp đã thừa nhận nước Việt Nam là một nước tự chủ.
Ấy cũng là nhờ ở sự tranh đấu anh dũng của tất cả đồng bào toàn quốc, nhất là đồng bào Nam Bộ và Nam Trung Bộ và của hết thảy anh em chiến sĩ khắp các mặt trận trong sáu tháng nay. Trong giờ phút này, tôi xin kính cẩn cúi chào vong linh các anh chị em đã bỏ thân vì nước và các đồng bào đã hy sinh trong cuộc tranh đấu cho nước nhà. Sự hy sinh đó không phải là uổng.
Không phải là uổng, vì đây là:
- Bước đầu của cuộc đàm phán để đi đến sự thắng lợi.
- Cuộc đàm phán đầu tiên đã gây dựng được những điều kiện chính trị mà chúng ta phải biết lợi dụng để đạt tới cái mục đích Việt Nam hoàn toàn độc lập.
- Muốn được như vậy, Chính phủ cần được sự ủng hộ của toàn thể nhân dân. Cho nên trong thời kỳ đình chiến này, nhất là trong lúc quân đội hai bên cần phải đứng lại trên vị trí hiện thời, sự chuẩn bị, sự củng cố lực lượng, sự tôn trọng kỷ luật là cần thiết hơn lúc nào hết. Và rồi đây, sau khi hoà bình đã thoả hiệp được, thì tinh thần phấn đấu của anh em vẫn là những lực lượng quý báu để đảm bảo cho nền độc lập hoàn toàn của nước nhà sau này.
Chúng ta cần phải giữ gìn từng giọt máu của đồng bào để xây đắp tương lai của Tổ quốc. Sự kiến thiết, sự tranh đấu chưa kết thúc, tinh thần hăng hái của đồng bào sẽ không bao giờ phải e là không có cơ hội hành động nữa.
Trong giai đoạn mới của lịch sử nước nhà hiện nay, tinh thần đoàn kết của anh em sẽ đưa lại những kết quả tốt đẹp hơn nữa.
Lời chào thân ái
HỒ CHÍ MINH
5. THÔNG BÁO VỀ VIỆC NHẬN CON CÁC LIỆT SĨ LÀM CON NUÔI
Vì muốn thay mặt Tổ quốc, toàn thể đồng bào và Chính phủ cảm ơn những chiến sĩ đã hy sinh tính mệnh cho nền Tự do, Độc lập và Thống nhất của nước nhà, hoặc trong thời kỳ cách mệnh, hoặc trong thời kỳ kháng chiến.
Tôi gửi lời chào thân ái cho gia đình các liệt sĩ đó, và tôi nhận con các liệt sĩ làm con nuôi của tôi.
Vậy các ban hành chính các địa phương toàn quốc phải lập tức làm tờ báo cáo. Các làng làm xong, gửi lên huyện. Các huyện xét lại đúng sự thực thì đóng dấu chứng nhận rồi gửi ngay về Văn phòng Chủ tịch Chính phủ ở Hà Nội.
Chủ tịch Chính phủ Việt Nam
HỒ CHÍ MINH
6. ĐIỆN VĂN GỬI VỆ QUỐC QUÂN VÀ DÂN QUÂN TỰ VỆ TRUNG, NAM, BẮC
Tôi vừa nhận được lời chúc tụng của bộ đội và dân quân trong dịp lễ Nguyên đán, tôi rất cảm động. Tôi nghiêng mình trước sự hy sinh lớn lao của các chiến sĩ vệ quốc quân và tự vệ đã tử trận ở khắp các mặt trận trong năm vừa qua, tôi rất lấy làm cảm kích nhận thấy toàn thể bộ đội và dân quân cùng một chí cương quyết kháng chiến, cùng một lòng tinh thành đoàn kết và thực hiện quân dân nhất trí.
Tôi tin tưởng vào dân quân và bộ đội để bảo vệ đất nước và đem sự thắng lợi cuối cùng về cho Tổ quốc. Cùng nhau nỗ lực kháng chiến, chúng ta quyết giành độc lập và thống nhất cho nước Việt Nam.
Kháng chiến thắng lợi!
Việt Nam thống nhất, độc lập muôn năm!
Tinh thần quân dân nhất trí muôn năm!
Chào quyết thắng.
Tháng 1 năm 1947 HỒ CHÍ MINH
7. THƯ KHEN NGỢI CÁC CHIẾN SĨ BỊ THƯƠNG VÀ SỰ TẬN TÂM CỦA CÁC Y SĨ, KHÁN HỘ, CỨU THƯƠNG
Cùng các nam nữ chiến sĩ bị thương,
Tôi tiếp được nhiều thơ nam nữ chiến sĩ bị thương, hăng hái hứa với tôi rằng: Hễ vết thương khỏi, thì lại xin ra mặt trận.
Lòng yêu nước, chí kiên quyết của các chiến sĩ thật là đáng quý!
Các chiến sĩ đã hy sinh máu mủ để giữ gìn đất nước. Nay đã bị thương mà còn mong mỏi ra sát địch ở trận tiền. Các chiến sĩ thật xứng đáng với Tổ quốc, và Tổ quốc sẽ không bao giờ quên những người con yêu quý như thế.
Tôi thay mặt Chính phủ hỏi thăm và chúc anh chị em mau lành mạnh.
Các anh em thầy thuốc và chị em khán hộ, cứu thương,
Tôi được báo cáo rằng: Các thầy thuốc và khán hộ đều hết lòng săn sóc thương binh một cách rất chu đáo. Thế là các bạn cũng trực tiếp tham gia kháng chiến cứu quốc.
Tôi thay mặt anh em thương binh, cảm ơn các bạn, và khuyên các bạn gắng sức.
Tôi gửi cho tất cả mọi người trong nhà thương lời chào thân ái và quyết thắng.
Chủ tịch Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hoà
HỒ CHÍ MINH
8. GỬI BÁC SĨ VŨ ĐÌNH TỤNG
Thưa ngài,
Tôi được báo cáo rằng: Con giai ngài đã oanh liệt hy sinh cho Tổ quốc.
Ngài biết rằng tôi không có gia đình, cũng không có con cái. Nước Việt Nam là gia đình của tôi. Tất cả thanh niên Việt Nam là con cháu của tôi. Mất một thanh niên thì hình như tôi đứt một đoạn ruột.
Nhưng cháu và anh em thanh niên khác dũng cảm hy sinh để giữ gìn đất nước. Thế là họ đã làm rạng rỡ dân tộc, vẻ vang giống nòi. Họ chết cho Tổ quốc sống mãi; vật chất họ mất nhưng tinh thần họ vẫn luôn luôn sống với non sông Việt Nam.
Họ là con thảo của Đức Chúa, họ đã thực hiện cái khẩu hiệu: Thượng đế và Tổ quốc. Những thanh niên đó là dân tộc anh hùng. Đồng bào và Tổ quốc sẽ không bao giờ quên ơn họ.
Ngài đã đem món của quý báu nhất là con của mình, sẵn sàng hiến cho Tổ quốc. Từ đây chắc ngài sẽ thêm ra sức giúp việc kháng chiến để bảo vệ nước nhà thì linh hồn cháu ở trên trời cũng bằng lòng và sung sướng.
Tôi thay mặt Chính phủ cảm ơn ngài, và gửi ngài lời chào thân ái và quyết thắng.
Tháng 1 năm 1947
HỒ CHÍ MINH
9. THƯ GỬI BAN THƯỜNG TRỰC CỦA BAN TỔ CHỨC "NGÀY THƯƠNG BINH TOÀN QUỐC"
Đang khi Tổ quốc lâm nguy, giang sơn, sự nghiệp, mồ mả, đền chùa, nhà thờ của tổ tiên ta bị uy hiếp, cha mẹ, anh em, vợ con, thân thích, họ hàng ta bị đe doạ. Của cải, ruộng nương, nhà cửa, ao vườn, làng mạc ta bị nguy ngập. Ai là người xung phong trước hết để chống cự quân thù, để giữ gìn đất nước cho chúng ta. Đó là những chiến sĩ mà nay một số thành ra thương binh.
Thương binh là những người đã hy sinh gia đình, hy sinh xương máu để bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ đồng bào. Vì lợi ích của Tổ quốc, của đồng bào, mà các đồng chí chịu ốm yếu, què quặt.
Vì vậy Tổ quốc, đồng bào phải biết ơn, phải giúp đỡ những người con anh dũng ấy.
Trong lúc chống nạn đói kém, đồng bào ta đã từng mỗi tuần nhịn ăn một bữa để giúp các đồng bào bị đói. Bây giờ chống nạn ngoại xâm, tôi chắc đồng bào ta sẽ vui lòng vài ba tháng nhịn ăn một bữa để giúp đỡ chiến sĩ bị thương.
Ngày 27 tháng 7 là một dịp cho đồng bào ta tỏ lòng hiếu nghĩa bác ái, là tỏ ý yêu mến thương binh. Nhưng tôi e trong lúc thi hành, hăng hái thái quá, vậy tôi xin đề nghị:
1) Hôm đó các cụ già thượng thọ, các cháu bé sơ sinh, các bộ đội các mặt trận, những đồng bào đang đau yếu, thì không nên nhịn. Còn các cơ quan, các bộ đội, các trường học, các đoàn thể và toàn thể đồng bào cả nước đều nhịn ăn một bữa.
2) Đó là một việc nghĩa, mọi người tự động làm, tuyệt đối không cưỡng bức.
3) Các làng, huyện, tỉnh, khu phải thiết thực báo cáo kết quả lên Ban thường trực toàn quốc. Nơi nào 100 phần trăm nhân dân tham gia thì Ban thường trực sẽ đăng báo khen. Kết quả cũng phải tính sổ tập trung về Ban thường trực toàn quốc để phân phối cho khắp.
4) Hôm đó tuy các giới, các tổ chức đều hăng hái tham gia, đặc biệt là đoàn thể phụ nữ, thanh niên và nhi đồng cần phải ra sức tuyên truyền, giải thích và giúp việc.
Luôn luôn tin vào lòng nhường cơm, sẻ áo của đồng bào ta, tôi chắc rằng “Ngày Thương binh” sẽ có kết quả mỹ mãn.
Tôi xin xung phong gửi 1 chiếc áo lót lụa của chị em phụ nữ đã biếu tôi, 1 tháng lương của tôi, 1 bữa ăn của tôi, và của các nhân viên tại Phủ Chủ tịch, cộng là một nghìn một trăm hai mươi bảy đồng (1.127 đồng).
Ngày 17 tháng 7 năm 1947
HỒ CHÍ MINH
* Tháng 6-1947, Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ thị chọn một ngày trong năm làm "Ngày Thương binh" để nhân dân ta có dịp tỏ lòng biết ơn, yêu mến thương binh. Thực hiện chỉ thị của Người, một Hội nghị trù bị gồm đại biểu các cơ quan, các ngành ở Trung ương, khối và tỉnh đã họp ở Phú Minh (Đại Từ, Thái Nguyên) bàn bạc và nhất trí đề nghị lấy ngày 27-7-1947 làm “Ngày Thương binh - Liệt sỹ” đầu tiên trong cả nước. Từ đó, ngày 27-7 hàng năm trở thành “Ngày Thương binh - Liệt sỹ” (B.T).
Chú thích:
- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.4, tr.79.
- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.4, tr.134.
- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.4, tr.163-164.
- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.4, tr.199-200.
- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.4, tr.435.
- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.5, tr.4.
- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.5, tr.13.
- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.5, tr.40.
- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.5, tr.175-176.