Từ mục tiêu đề ra trong Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII) “Kiên quyết khắc phục những yếu kém trong công tác cán bộ và quản lý cán bộ; xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp có bản lĩnh chính trị vững vàng, có đạo đức, trách nhiệm, năng lực và động cơ đúng đắn, thực sự tiên phong, gương mẫu, luôn đặt lợi ích của tập thể, quốc gia, dân tộc lên trên lợi ích cá nhân, thực sự là cán bộ của dân, phục vụ nhân dân. Củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng”, Báo cáo chính trị Đại hội XIII đã có bước phát triển quan trọng về quan điểm, nhận thức khi nhấn mạnh yếu tố đầu tiên trong mục tiêu tổng quát phát triển những năm tới là “Nâng cao năng lực lãnh đạo, năng lực cầm quyền và sức chiến đấu của Đảng; xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh toàn diện”, đồng bộ với việc nhấn mạnh và đưa “Tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh” là thành tố đầu tiên trong chủ đề Đại hội XIII.

Đây là bước phát triển mới về tư duy, tiếp tục làm rõ hơn đường lối xây dựng năng lực lãnh đạo, năng lực cầm quyền của Đảng đã được đề ra tại Cương lĩnh bổ sung, phát triển năm 2011 “Đảng Cộng sản Việt Nam là Đảng cầm quyền, lãnh đạo Nhà nước và xã hội… Đảng thường xuyên nâng cao năng lực cầm quyền và hiệu quả lãnh đạo”. Các văn kiện của Đại hội XIII đã thể hiện đầy đủ, sâu sắc hơn về tầm quan trọng của công tác tổ chức xây dựng Đảng trong điều kiện Đảng cầm quyền, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Báo cáo tổng kết công tác xây dựng Đảng và thi hành Điều lệ Đảng đã nêu ra 5 bài học kinh nghiệm, trong đó, bài học thứ ba nhấn mạnh “Phải thấm nhuần sâu sắc quan điểm công tác cán bộ là nhiệm vụ “then chốt” của công tác xây dựng Đảng, có liên quan đến sự sống còn của Đảng và vận mệnh của chế độ; cán bộ là cái gốc của mọi công việc, là nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng”. Là một trong những phương thức lãnh đạo của Đảng cầm quyền, công tác tổ chức xây dựng Đảng phải làm tốt việc tham mưu sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị và nâng cao hiệu quả hoạt động, xây dựng đội ngũ cán bộ đủ điều kiện, tiêu chuẩn cho Đảng để đảm bảo thực hiện được mục tiêu xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh toàn diện, xây dựng Nhà nước tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Nói cách khác, làm tốt công tác tổ chức xây dựng Đảng góp phần quan trọng để nâng cao vị thế cầm quyền, khẳng định vai trò lãnh đạo, đường lối đúng đắn của Đảng, là điều kiện quan trọng bảo đảm cho các mục tiêu phát triển đến năm 2025, 2030, 2045 mà Đại hội XIII đã hoạch định.

Định hướng nhiệm vụ trọng tâm công tác tổ chức xây dựng Đảng

Trên sơ sở tổng kết, đánh giá toàn diện, sâu sắc công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng nhiệm kỳ Đại hội XII và nhận diện bối cảnh, yêu cầu nhiệm vụ, Đại hội XIII đã xác định “Trong những năm tới, phải đặc biệt coi trọng và đẩy mạnh hơn nữa xây dựng, chỉnh đốn Đảng toàn diện về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ”, chỉ rõ 10 nhiệm vụ, giải pháp về tiếp tục xây dựng, chỉnh đốn Đảng và định hướng toàn diện các mặt công tác tổ chức xây dựng Đảng trong tình hình mới.

1. Tiếp tục đổi mới, hoàn thiện tổ chức bộ máy, nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị

Trong nhiệm kỳ Đại hội XII, tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị được sắp xếp tinh gọn hơn; giảm đầu mối, cấp trung gian, số lượng cán bộ lãnh đạo, quản lý và tinh giản biên chế; từng bước khắc phục sự trùng lắp, chồng chéo về chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan, tổ chức, nhất là các cơ quan hành chính nhà nước; một số mô hình thí điểm về tổ chức bộ máy bước đầu đã mang lại kết quả tích cực. Tuy nhiên, vẫn còn những tồn tại, bất cập trong đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy, tinh giản biên chế… Do đó, Đại hội XIII đã đề ra định hướng “Tiếp tục hoàn thiện mô hình tổ chức của hệ thống chính trị. Tổng kết các mô hình thí điểm… Đẩy mạnh thực hiện tinh giản biên chế gắn với cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức theo vị trí việc làm”, một số nội dung chủ yếu cần tập trung, đó là:

- Về tổ chức bộ máy, tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của Đảng và hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, đồng bộ với đổi mới kinh tế, đáp ứng yêu cầu nâng cao năng lực lãnh đạo, cầm quyền của Đảng. Xác định rõ hơn chức năng, nhiệm vụ và cơ chế hoạt động của các tổ chức trong hệ thống chính trị; đổi mới hoạt động của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội. Sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy các cơ quan, đơn vị ở Trung ương theo lộ trình; các đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã và nghiên cứu triển khai thực hiện ở cấp tỉnh phù hợp với quy hoạch tổng thể các đơn vị hành chính các cấp. Đẩy mạnh sắp xếp, tinh gọn các đơn vị sự nghiệp công lập và xã hội hoá các dịch vụ công ở những nơi có đủ điều kiện. Khẩn trương sơ kết, tổng kết những mô hình thí điểm và nhân rộng những mô hình mới có hiệu quả; đánh giá, hoàn thiện mô hình tổ chức đảng theo ngành, lĩnh vực và những nơi có đặc điểm riêng.

- Về tinh giản biên chế, cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức: cần tiếp tục kiên trì thực hiện Nghị quyết 18, 19 để sàng lọc, tinh giản, cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức theo vị trí việc làm; đi đôi với việc nâng cao chất lượng đội ngũ, thu hút, sử dụng người có đức, có tài; đồng bộ với việc thực hiện cải cách chính sách tiền lương.

2. Nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức cơ sở đảng và chất lượng đội ngũ đảng viên

Nhận thức sâu sắc lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh “Để lãnh đạo cách mạng, Đảng phải mạnh, Đảng mạnh là do chi bộ tốt, chi bộ tốt là do các đảng viên đều tốt”, trong suốt quá trình kiên trì, nỗ lực xây dựng, chỉnh đốn Đảng những năm qua, Đảng rất coi trọng việc xây dựng, củng cố, nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức cơ sở đảng và chất lượng đội ngũ đảng viên, Đại hội XIII tiếp tục nhấn mạnh những nhiệm vụ cần tập trung, đó là:

- Tiếp tục kiện toàn, sắp xếp tổ chức cơ sở đảng trong các loại hình phù hợp với việc đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, bảo đảm sự lãnh đạo toàn diện của Đảng ở cơ sở. Rà soát, bổ sung, sửa đổi, hoàn thiện chức năng, nhiệm vụ, mối quan hệ công tác, quy chế làm việc của các loại hình tổ chức cơ sở đảng, bảo đảm vai trò lãnh đạo trực tiếp, toàn diện của Đảng ở cơ sở.

- Nâng cao bản lĩnh chính trị, năng lực lãnh đạo, kỹ năng và nghiệp vụ công tác đảng cho đội ngũ cấp ủy viên cơ sở, nhất là bí thư cấp ủy. Thực hiện thống nhất chủ trương bí thư cấp ủy đồng thời là thủ trưởng cơ quan, đơn vị; cơ bản thực hiện mô hình bí thư cấp ủy đồng thời là chủ tịch HĐND hoặc bí thư cấp ủy đồng thời là chủ tịch UBND ở những nơi có điều kiện; bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, tổ trưởng tổ dân phố hoặc trưởng ban công tác mặt trận.

- Tiếp tục đổi mới và nâng cao chất lượng sinh hoạt chi bộ theo hướng: đơn giản về hình thức, phong phú, sâu sắc, thiết thực về nội dung, bảo đảm tính lãnh đạo, tính giáo dục, tính chiến đấu và hiệu quả. Tăng cường kiểm tra, giám sát, xử lý kịp thời, nghiêm minh các chi bộ, đảng viên vi phạm quy định, nguyên tắc sinh hoạt đảng. Thực hiện nghiệm túc, hiệu quả tự phê bình và phê bình, đánh giá, xếp loại chất lượng tổ chức đảng, đảng viên.

- Kiên quyết, kiên trì thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 khóa XI, XII về xây dựng, chỉnh đốn Đảng, gắn với đẩy mạnh học tập, làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh và trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, tạo chuyển biến thực sự trong việc ngăn chặn, đẩy lùi suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ. Tăng cường giáo dục chính trị tư tưởng, bồi dưỡng lý tưởng, nhân sinh quan cách mạng cho đảng viên. Chú trọng nâng cao chất lượng công tác kết nạp đảng viên; quan tâm phát hiện, bồi dưỡng kết nạp vào Đảng những đoàn viên ưu tú và công nhân, trí thức, doanh nhân trưởng thành trong công tác, lao động, học tập để tạo nguồn cán bộ cho hệ thống chính trị cả trước mắt và lâu dài. Tăng cường công tác quản lý đảng viên; thường xuyên rà soát, sàng lọc, kiên quyết đưa những đảng viên không còn đủ tư cách ra khỏi Đảng.

3. Tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược và người đứng đầu

Xác định tầm quan trọng của công tác cán bộ, Đại hội XIII đã tách vấn đề cán bộ trong xây dựng Đảng về tổ chức thành một nội dung riêng để tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, trong đó đặc biệt chú trọng vấn đề xây dựng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược và người đứng đầu. Các nhiệm vụ cần tập trung, đó là:

- Tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ; bảo đảm sự chuyển tiếp liên tục, vững vàng giữa các thế hệ. Chú trọng cơ cấu hợp lý, sớm phát hiện, đào tạo, bồi dưỡng cán bộ trẻ, nữ, người dân tộc thiểu số.            

- Rà soát, sửa đổi, hoàn thiện thể chế Đảng lãnh đạo công tác cán bộ, cải cách thủ tục hành chính, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền về công tác cán bộ; chú trọng những vấn đề mới, khó đang đặt ra trong thực tiễn như: cơ chế phát hiện, lựa chọn, thu hút, trọng dụng nhân tài; bảo vệ cán bộ năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung; phân cấp quản lý cán bộ, bổ nhiệm, giới thiệu cán bộ ứng cử; thôi giữ chức vụ, miễn nhiệm, từ chức; quy định về công tác quy hoạch cán bộ…

- Đổi mới, nâng cao chất lượng công tác cán bộ theo hướng tăng cường phân cấp quản lý cán bộ, xác định rõ thẩm quyền, trách nhiệm của các cấp ủy, tổ chức đảng, người đứng đầu trong quản lý cán bộ và công tác cán bộ. Đổi mới mạnh mẽ công tác đánh giá cán bộ theo hướng xuyên suốt, liên tục, đa chiều, theo tiêu chí; coi trọng đánh giá chất lượng, hiệu quả, sản phẩm thực tế theo chức trách, nhiệm vụ được giao và đề cao trách nhiệm người đứng đầu.

- Tổ chức thực hiện tốt quy định về kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ, chống chạy chức, chạy quyền; thường xuyên kiểm tra, giám sát, kịp thời phát hiện chấn chỉnh, xử lý những sai phạm trong công tác cán bộ; xử lý nghiêm minh, đồng bộ kỷ luật đảng, kỷ luật hành chính và xử lý bằng pháp luật đối với cán bộ có vi phạm, kể cả khi đã chuyển công tác hoặc nghỉ hưu. 

- Nâng cao chất lượng quy hoạch cán bộ và phải thực sự gắn kết với các khâu khác trong công tác cán bộ như: đánh giá, đào tạo, bồi dưỡng, luân chuyển, sắp xếp, bố trí cán bộ... Quy hoạch cán bộ theo phương châm “động” và “mở”; tiến hành đồng bộ từ trên xuống dưới, lấy quy hoạch cán bộ cấp dưới làm cơ sở cho quy hoạch cán bộ cấp trên, quy hoạch cấp trên thúc đẩy quy hoạch cấp dưới. Chú trọng việc phát hiện cán bộ có năng lực nổi trội, các tài năng trẻ để có kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng nhân tài cho đất nước.

Thực hiện có hiệu quả quy định về luân chuyển cán bộ, bảo đảm tổng thể, đồng bộ, liên thông, thường xuyên, liên tục; gắn kết chặt chẽ với quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, đánh giá, sắp xếp, bố trí, sử dụng cán bộ. Cân đối, hài hoà giữa luân chuyển cán bộ với việc phát triển nguồn cán bộ tại chỗ; khắc phục tình trạng nơi thừa, nơi thiếu và cục bộ, khép kín trong công tác cán bộ. Kết hợp luân chuyển cán bộ với thực hiện một số chủ trương, quy định bố trí một số chức danh lãnh đạo chủ chốt không là người địa phương, cán bộ không giữ chức vụ quá hai nhiệm kỳ liên tiếp và tăng cường cán bộ cho những địa bàn trọng điểm, lĩnh vực khó khăn.

- Tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách tạo động lực cho cán bộ phấn đấu, toàn tâm, toàn ý với công việc. Xây dựng và thực hiện có hiệu quả Chiến lược quốc gia về thu hút, trọng dụng nhân tài; Chương trình quốc gia về đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, chú trọng bổ sung, cập nhật vấn đề mới về lý luận, chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, kiến thức lãnh đạo, quản lý và kỹ năng giải quyết các vấn đề thực tiễn đặt ra; kết hợp chặt chẽ, hiệu quả giữa học tập lý luận với rèn luyện, thử thách cán bộ trong thực tiễn. 

4. Coi trọng, làm tốt công tác bảo vệ cán bộ, bảo vệ chính trị nội bộ

Bảo vệ chính trị nội bộ là nhiệm vụ quan trọng của công tác xây dựng Đảng, liên quan đến sự sống còn của Đảng và chế độ, bao gồm các mặt hoạt động chủ yếu gồm: (1) Bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, bảo vệ chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và Cương lĩnh, Điều lệ Đảng, đường lối, nguyên tắc tổ chức của Đảng. (2) Bảo vệ sự trong sạch, vững mạnh của các tổ chức đảng và sự đoàn kết, thống nhất trong Đảng. (3) Bảo vệ cán bộ, đảng viên. (4) Bảo vệ bí mật của Đảng và Nhà nước. (5) Chủ động phòng ngừa, đấu tranh có hiệu quả với hoạt động chống phá của các thế lực thù địch, tổ chức phản động, phần tử cơ hội, bất mãn chính trị.

Trong công tác tổ chức xây dựng Đảng hiện nay, nhiệm vụ bảo vệ chính trị nội bộ đòi hỏi cần nắm chắc tình hình; kiên quyết phòng, chống các biểu hiện bè phái, “lợi ích nhóm” và các hành vi kích động, gây rối, chia rẽ làm mất đoàn kết nội bộ; kịp thời thẩm tra, xác minh những vấn đề chính trị nội bộ; thực hiện nghiêm túc, chặt chẽ, kỹ lưỡng công tác rà soát, thẩm định, thẩm tra và kết luận rõ về  tiêu chuẩn chính trị của cán bộ, đảng viên, nhất là khi bố trí, đề bạt cán bộ. Khi xem xét lịch sử chính trị với chính trị hiện nay thì vấn đề chính trị hiện nay là chính; giữa bản thân với quan hệ gia đình thì bản thân là chính; giữa quản lý đầu vào với xử lý đầu ra thì quản lý đầu vào là chính; giữa xử lý với sử dụng thì sử dụng là chính.

Quán triệt nghiêm túc, thực hiện có hiệu quả chiến lược bảo vệ an ninh quốc gia trong tình hình mới và các quy định, hướng dẫn của Trung ương về công tác bảo vệ chính trị nội bộ. Nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cấp ủy, tổ chức đảng và người đứng đầu; đề cao vai trò, trách nhiệm của cấp ủy, tổ chức đảng trong công tác quản lý cán bộ, đảng viên. Tăng cường phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, đơn vị liên quan trong công tác bảo vệ chính trị nội bộ.

5. Chăm lo xây dựng đội ngũ cán bộ làm công tác tổ chức xây dựng Đảng

Yêu cầu của công tác xây dựng Đảng trong tình hình mới đòi hỏi phải xây dựng được đội ngũ làm công tác xây dựng Đảng“đoàn kết, trung thành, trung thực, trong sáng, gương mẫu, tinh thông, chuyên nghiệp”, trong đó đội ngũ cán bộ làm công tác tổ chức xây dựng Đảng có vai trò quan trọng trong việc tham mưu cho cấp ủy, tổ chức đang về công tác tổ chức, cán bộ, nhất là cán bộ cấp chiến lược. Người làm công tác tổ chức xây dựng Đảng phải sâu sắc quán triệt đường lối, quan điểm của Đảng, rèn luyện bản lĩnh chính trị vững vàng, không ngừng nỗ lực học tập để nâng cao trình độ về mọi mặt; thường xuyên tu dưỡng, rèn luyện, nâng cao phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống và chú trọng rút kinh nghiệm từ thực tiễn công tác; vừa phải đáp ứng các tiêu chuẩn chung của Đảng, vừa phải đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ chức trách được giao đó là công tác tổ chức, cán bộ. Mặt khác, đòi hỏi sự vững vàng về quan điểm; sự chắc chắn về nghiệp vụ, chuyên môn; sự khách quan, công tâm, trong sáng trong công tác và sự gương mẫu trong cuộc sống. Không đáp ứng được những yêu cầu này sẽ không thể làm tốt công tác tham mưu cho Đảng, không thể có sự tin cậy, thuyết phục cao trong quá trình thực hiện nhiệm vụ và xa hơn là niềm tin của hệ thống chính trị, cán bộ, đảng viên, nhân dân đối với công tác tổ chức, cán bộ của Đảng.