Nhiều rủi ro khi đi chợ mạng

Báo cáo thường niên của Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng (Bộ Công Thương) các năm từ năm 2017 tới 2020 cho thấy, các phản ánh, khiếu nại vi phạm quyền lợi NTD trong TMĐT là một trong những nội dung thường xuyên và liên tục, đặc biệt là trong thời gian dịch bệnh bùng phát, dãn cách xã hội tại nhiều địa phương khiến nhiều người chuyển sang tiêu dùng trực tuyến.

Theo đó một số hành vi bị khiếu nại thường xuyên là: Thông tin giao dịch của NTD bị bên thứ ba lợi dụng để mạo danh giao hàng, cụ thể: NTD đặt mua hàng trên sàn TMĐT nhưng đơn hàng bị hủy không rõ lý do, sau đó, có bên thứ ba liên hệ để giao món hàng mà NTD đã đặt mua trên sàn. Nội dung khiếu nại cho thấy một số món hàng có vấn đề về chất lượng, nguồn gốc, giấy tờ giao dịch. Tuy nhiên, khi NTD liên hệ sàn TMĐT để phản ánh thì không được giải quyết vì giao dịch không được thực hiện bởi sàn TMĐT đó.

Mùa dịch nên nhiều người chuyển sang tiêu dùng trực tuyến

Như trường hợp của anh N.H.T.A, cư trú tại TP.Hồ Chí Minh đặt mua 1 đôi giày trên gian hàng của một sàn TMĐT với giá 689.000 đồng vào tháng 6/2021. Khi đơn hàng đã đặt chưa được giao cho anh, có 1 đơn vị khác lợi dụng thông tin cá nhân của anh để giao cho anh đơn hàng với đúng địa chỉ, đúng tên người nhận và cùng giá trị. Anh N.H.T.A đã không biết việc này và tin tưởng rằng, đây là đơn hàng của mình, nên đã nhận hàng và thanh toán tiền. Khi bóc kiện hàng ra, anh N.H.T.A phát hiện đôi giày không đúng với quy cách, chất lượng mà anh đã đặt. Ngay lập tức anh N.H.T.N đã liên hệ với bên giao hàng để trả lại thì không được đồng ý, đồng thời khi liên hệ với gian hàng thì bị chặn số. Anh đã phản ánh với sàn TMĐT và kiểm tra tiến độ đơn hàng của mình thì thấy đơn hàng đã bị hủy.

Trường hợp khác là NTD không mua được hàng theo giá quảng cáo: Trong một số chương trình khuyến mãi, sau khi đặt mua thành công hàng hóa với giá khuyến mãi, NTD được thông báo đã hết hàng khuyến mại và đề nghị mua hàng với giá không khuyến mại. Bán hàng giả, hàng đã qua sử dụng, hàng không rõ nguồn gốc, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ. Từ chối, kéo dài thời gian giải quyết khiếu nại…

NTD cần cảnh giác cao độ

Trước xu hướng lừa đảo thường xuyên, hàng ngày trên môi trường Internet, nhằm nâng cao nhận thức, tự bảo vệ quyền lợi của NTD khi tham gia thực hiện các giao dịch TMĐT, Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng có một số khuyến cáo về tiêu dùng an toàn trong thời kỳ Covid-19 - An toàn trong mua sắm trực tuyến.

Theo đó, NTD cần kiểm tra tính chính xác, mức độ tuân phủ pháp luật TMĐT của website TMĐT như trước khi giao dịch, NTD nên xác định về tính chính xác, mức độ tuân thủ pháp luật của website TMĐT thông qua việc kiểm tra xem website đã thực hiện thủ tục thông báo hoặc đăng ký với Cục Thương mại điện tử & Kinh tế số (Bộ Công Thương) hay chưa. Với website đã hoàn thiện thủ tục, trên trang chủ của website sẽ xuất hiện biểu tượng tương ứng.

Biểu tượng tương ứng trên các website đã thực hiện thủ tục thông báo hoặc đăng ký với Cục Thương mại điện tử & Kinh tế số (Bộ Công Thương )

NTD cũng cần lưu ý, hiện nay có một số website mạo danh, chỉ đặt biểu tượng nêu trên trên trang website nhưng thực tế chưa hoàn thiện thủ tục tại Bộ Công Thương. NTD có thể kiểm tra tính xác thực theo một trong hai cách: Kích vào các biểu tượng tương ứng. Nếu thông tin chính xác, hệ thống sẽ dẫn tới trang thông tin xác nhận của Bộ Công Thương, trong đó, cung cấp thông tin đầy đủ về doanh nghiệp sở hữu, vận hành website tương ứng. Hoặc truy cập trực tiếp vào hệ thống của Bộ Công Thương tại địa chỉ: http://online.gov.vn/, nhập tên miền website để tìm kiếm thông tin đã thực hiện thông báo/đăng ký hay chưa.

Bên cạnh đó, NTD cần lựa chọn người bán uy tín để giao dịch. Cách thức lựa chọn người bán uy tín sẽ phụ thuộc vào mô hình TMĐT mà NTD giao dịch. Cụ thể, nếu giao dịch trên website bán hàng của một công ty thương mại; tài khoản zalo, facebook của một cá nhân thì NTD cần kiểm tra thông tin trên Google, hỏi qua bạn bè xem lịch sử giao dịch của website có thông tin gì cần lưu ý hay không.

Nếu giao dịch trên sàn TMĐT, NTD cần lưu ý xác định rõ người bán. Thông thường trên sàn TMĐT sẽ có 03 loại người bán là người bán chính hãng, người bán trong nước, và người bán nước ngoài. Hiện một số sàn TMĐT có cơ chế xác nhận gian hàng chính thức của các công ty, thương hiệu chính thức, ví dụ như sàn Shopee có biểu trưng “Shopee Mall” dành cho các thương hiệu chính thức. Tuy nhiên, NTD cũng cần lưu ý là có tình trạng người bán tự do đặt logo, hình ảnh giống với biểu trưng của người bán “chính hãng”. Đồng thời, một số sàn cho phép hiển thị tất cả hàng hóa trong một khu vực, dẫn đến người tiêu dùng có thể bị nhầm lẫn trong quá trình lựa chọn hàng hóa.

Hiện một số sàn TMĐT cho phép cá nhân, tổ chức nước ngoài cung cấp hàng hóa trên sàn với quy định giao dịch không có hóa đơn bán hàng kèm theo, thời gian giao hàng lâu, không có chế độ bảo hành…Vì vậy, NTD cũng cần cân nhắc, kiểm tra kỹ thông tin, người bán trước khi giao dịch.

Bộ Công Thương khuyến cáo tiêu dùng an toàn trong thời kỳ Covid-19

Ngoài ra, NTD không nên hoàn toàn tin tưởng vào các bình luận, nhận xét trừ trường hợp xác định rõ về tính chính xác của các thông tin. Hiện nay có một số cách thức kỹ thuật có thể can thiệp vào số lượng và nội dung của các bình luận, nhận xét, đánh giá đối với sản phẩm, người bán trên các website TMĐT. Vì vậy, NTD không nên hoàn toàn tin tưởng vào các bình luận, nhận xét này, trừ trường hợp xác định rõ về tính chính xác của các thông tin.

Bên cạnh đó, NTD cần chủ động gửi phản hồi đánh giá về chất lượng giao dịch. Sau khi thực hiện giao dịch, NTD nên dành thời gian để cung cấp thông tin đánh giá, bình luận chính xác về hàng hóa, dịch vụ do người bán cung cấp. Các thông tin này rất có giá trị để những người mua khác có căn cứ tham khảo, đồng thời, giúp lan tỏa tinh thần vì cộng đồng trong môi trường mua bán trực tuyến.

Trường hợp nhận thấy quyền lợi của mình bị vi phạm, NTD nên chia sẻ thông tin vụ việc để người thân, bạn bè, đồng nghiệp biết và chủ động phòng tránh. Phản ánh, khiếu nại tới cơ quan quản lý nhà nước về bảo vệ quyền lợi NTD để được tư vấn, hướng dẫn cách thức bảo vệ quyền lợi.